Schade van sekten is groot
door © Lodewijk Dros Artikel verschenen
in © Trouw:
2003-04-23
De schade, aangericht door sekten,
is 'aanzienlijk', zegt Ad Dekkers. Hij behandelde als psychotherapeut
'tientallen' ex-sekteleden in de psychiatrische Lievegoedkliniek.
Dekkers, die volgende week afzwaait, heeft 'bewondering' voor
de ontvoering van een kind uit een sekte en ziet graag dat de
overheid nog eens goed nadenkt over 'het grensgebied van ingrijpen
en vrijheidsberoving'.
Een steen door je ruit, gestalkt:
als van een sektelid bekend wordt dat hij naar een hulpverlener
is gestapt, kan er van alles gebeuren. Al speelden steen en stalking
in Duitsland, Ad Dekkers is voorzichtig met wat hij vertelt over
zijn werk als psychotherapeut voor ex-sekteleden in de antroposofische
Lievegoedkliniek in Bilthoven.
Verschillende
sektehulpverleningsstichtingen kwamen in de jaren tachtig en negentig
even snel op als ze aan malversatie, gebrek aan belangstelling
of onenigheid over behandelmethode ten onder gingen. Ze verdwenen
stuk voor stuk uit de kaartenbak van stichting Korrelatie. Het
enige adres dat de stichting aanraadt bij psychische schade door
sektelidmaatschap, is 'Lievegoedkliniek Bilthoven'. Er meldden
zich de afgelopen vier jaar 'tientallen' ex-sekteleden, zegt Dekkers.
In
diens werkkamer hangt een portret van Rudolf Steiner tegenover
vijf meter Steiner-boekenplank. Dat het Belgische parlement de
antroposofie in 1997 op de lijst van sektarische groepen zette,
vindt Dekkers 'niet terecht'. ,,Ik word al benauwd van de gedachte
dat ik iemand die uit een sekte komt de antroposofie zou aanraden.
Bij ons staan vrijheid en zelf denken voorop.''
En
juist daar stellen sekten geen prijs op, volgens Dekkers. Die
maken zich met manipulatie schuldig aan het 'gewild, langdurig
en systematisch' afhankelijk maken van de heilsleer die de groep
aanhangt, en vooral van diens leider. Ja, vindt Dekkers, 'de extreme
randen van het protestantisme waar de leer depressief maakt' zijn
óók sektarisch. De 'gewone' kerken niet, die bieden
'solide waarborgen voor een eigen ontwikkelingsweg'. ,,Net als
de antroposofie.''
Goeroes
'shoppen' zegt Dekkers, kiezen technieken uit groepssessies, oosterse
ideeën, een ingeving, beetje magnetiseren, snufje islam.
Zo versterkt een leider de greep op zijn groep. Hoe kleiner die
is, meent Dekkers, des te gevaarlijker. Wat alle 'sekteslachtoffers'
gemeen hebben, is 'desoriëntatie van de persoonlijkheid'
- je weet niet meer wie je bent, wat je wilt.
De
mix van gebruikte manipulatietechnieken wijst op een fenomeen
waar de Lievegoedkliniek in 1999 een symposium aan wijdde: dat
de herkomst van de opgelopen schade onduidelijk wordt. Is het
'sekte, kerk of therapie'? Het symposium werd de start voor de
behandeling en opvang van sekteleden.
Anders
dan in België vindt in Nederland het begrip 'sekte' onder
kenners weinig weerklank. Het is negatief en heeft altijd betrekking
op anderen, nooit op de eigen groep. Onder Nederlandse specialisten
heet 'sekte' daarom tegenwoordig 'nieuwe religieuze beweging'.
Dekkers doet daar niet aan mee, want ,,wie eruit komt, weet precies
dat het een sekte was''.
Dekkers'
cliënten waren, houdt hij hun voor, 'niet gek' toen ze erin
stapten. ,,Daar hadden ze goede redenen voor. Het zijn vaak spiritueel
geïnteresseerden.'' Van een verhoogde kans op toetreden bij
een zekere persoonlijkheidsstructuur wil Dekkers niet weten. ,,Een
sekte is een sekte. Je vraagt toch ook niet aan een meisje: heb
je aanleiding tot aanranding gegeven? Er is in sekten sprake van
manipulatie, daar gaat het om.'' Die manipulatie heeft veel gezichten.
,,Vaak is vriendschap of verliefdheid het voertuig en speelt de
inhoud eerst minder een rol. Dan is er de verleiding: sekteleden
die je pakken op een zwak moment. Ze hebben er goed oog voor,
als ze op straat mensen aanspreken - dat is mij nooit gebeurd.
En seksualiteit: ze sturen er vrouwen op uit.'' Dat is niet recent,
maar wel in Nederland gebeurd, weet Dekkers.
De aanleiding om eruit te stappen
is als mensen 'echt gekwetst' worden. ,,Als ze iets wat ze dierbaar
is -kinderen, familie, werk- moeten loslaten. Dan breekt het.''
Of dat voldoende is, is de vraag. Er heerst 'uittredingsfobie',
want de buitenwereld 'doolt in duisternis', de ongelovige familie
en de reguliere medische behandeling zijn negatieve krachten,
de psychotherapeut is een 'demon'. Dus stappen sekteleden niet
snel naar Dekkers, ook niet als ze 'ex' zijn. ,,Bovendien bazuin
je in je nieuwe leven niet graag rond dat je in een sekte zat.''
Dekkers appelleert in zijn therapie
aan de 'eerdere persoonlijkheid', aan hoe iemand was voor het
intreden. ,,Weet je nog, toen je gewoon plezier had?'' Na een
jaar behandeling kan een 'cliënt' weer redelijk normaal functioneren,
al resteren 'radeloosheid' -wat heb ik gedáán? hoe
kon ik dát geloven?- en 'schuldgevoel': wat heb ik mijn
kinderen en vrienden aangedaan die ik erin getrokken heb?
De behandeling wordt 'moeizamer'
naarmate iemand vroeger is ingetreden, laat staan geboren is binnen
de sekte. ,,Dan is het hele wereldbeeld erdoor bepaald, bestaat
wantrouwen jegens de buitenwereld.'' Wat dan resteert is ,,bewustzijn
wekken dat je in jezelf terug moet naar je eigen mensenrechten:
vrijheid om een eigen mening te hebben, keuzes te maken''.
De schade van sekten is, daar is
Dekkers van overtuigd, 'aanzienlijk'. ,,Een rustig gesprek voeren
met een kind dat in een sekte zit, zich als een robot gedraagt,
en dan overtuigende argumenten aandragen: het wérkt niet.''
Daarom 'begrijpt' hij wel dat ouders hun kind willen 'deprogrammeren':
,,ontvoeren, afsluiten van de buitenwereld en contra-indoctrinatie
uitvoeren''. Ja, dat is vrijheidsberoving, juridisch mag het niet.
,,Maar het verdient iets anders dan hoon.'' Ad Dekkers doelt op
de antroposofische arts Barbara Bischot, die in 1997 door justitie
en het medisch tuchtcollege werd veroordeeld om zo'n ontvoering.
,,Psychologisch en menselijkerwijs
heb ik er bewondering voor.''
Bischot is niet aan de Lievegoedkliniek
verbonden, maar was wel een van de twee hoofdsprekers op het symposium
dat het startsein voor de behandeling in de kliniek gaf. Openingszin:
,,Kan men door lidmaatschap van een sekte schade oplopen? Persoonlijk
zeg ik hartgrondig: ja!'' De andere hoofdspreker was Dekkers;
samen zitten ze nog steeds in het 'netwerk sekteproblematiek',
waarvan Dekkers contactpersoon is.
Bischot refereerde in 1999 nog met
instemming aan 'hersenspoeling' als kenmerk van sekten; een gedachte
die toen al door de meeste sektenkenners als achterhaald werd
bestempeld. Dekkers constateert dat deprogrammering 'blijkbaar
zijn tijd gehad heeft'. In zijn 'uitgangspunten voor behandeling
van sekteslachtoffers' vallen de woorden hersenspoeling en deprogrammering
niet, wel stelt hij daarin dat tegenover de 'systematische indoctrinatie'
binnen de sekte 'met evenveel kracht de-indoctrinatie ingezet
moet worden'.
Al wil hij niet 'zomaar' overgaan
tot het mogelijk maken van 'ontvoering' -'ik ben psychotherapeut,
geen sektebestrijder'-, hij zou toch ,,wel weer eens met de overheid
willen praten over het grensgebied van ingrijpen en vrijheidsberoving''.
Die overheid zou in ieder geval
een 'meldpunt' met informatie over sekten' mogelijk moeten maken,
met subsidie voor behandeling van sekteslacht offers. Maar met
of zonder steun, de Lievegoedkliniek houdt niet op met het behandelen
van ex-sekteleden. Ook nu Dekkers er op 1 mei met de vut vertrekt;
hij is zestig. De Bilthovense psychotherapeut gaat trouwens óók
door. Privé.